Umowa o wykonanie i wykorzystanie fotografii

2007-03-02, ostatnia aktualizacja 2007-03-02 14:57
Liczba czytelników: 83180         Komentarzy : 36

Autor : Magus (35933)

Marek Grygiel twierdzi, że fotografia "Jest nie tylko najmłodszym dzieckiem sztuk plastycznych, ale też obdarzonym cudowną, alchemiczną, magiczną mocą zatrzymywania, usidlania czasu. Jest też najbardziej wieloznaczna. Mając zdolność odtwarzania rzeczywistości, uwolniła malarstwo od naśladowania natury. Stała się dokumentem i pamiątką, narzędziem naukowego poznania i tworzywem sztuki." (1)

Trudno się nie zgodzić z powyższą tezą, fotografia pasjonuje miliony ludzi na całym świecie i z tego właśnie powodu, mając na uwadze między innymi jej wieloznaczność, ustawodawcy obwarowują jej wykorzystanie całą masą norm prawnych, które przeplatają się z innymi normami prawnymi min. chroniącymi wizerunek, autorskie prawa majątkowe itd. Fotograf, któremu udało się zrobić wspaniałe zdjęcie, wspaniałej modelce nim zdecyduje się je komercyjnie wykorzystać musi zmierzyć się z prawdziwym labiryntem norm prawnych, musi również zapewnić swojemu klientowi niewadliwy pod względem prawnym produkt nie naruszając jednocześnie praw przysługujących modelce.

Podstawą relacji zawodowej na linii fotograf - modelka winna być umowa regulująca w sposób najwłaściwszy dla stron wzajemne ich stosunki, chroniąca przysługujące im prawa i wyraźnie określająca obowiązki na nich ciążące.

Umowa, widoczna poniżej stanowi jedynie wytyczne (informację jak może/ma wyglądać) i należy ją dostosować do sytuacji i woli stron, które ją zawierają.

Umowa o wykonanie i wykorzystanie fotografii

* niepotrzebne skreślić


Zawarta w ................. dnia .........................................................................., pomiędzy:

Fotografem
.....................................................
Zam. w .........................................
.....................................................
Legitymującym się dowodem osobistym:
Nr .................................................
PESEL ...........................................
NIP ...............................................

a

Modelem/Modelką*
.....................................................
Zam. ............................................
.....................................................
Legitymującym/ą* się dowodem osobistym:
Nr .................................................
PESEL ............................................
NIP ................................................

§ 1
Fotograf zobowiązuje się wykonać utwór fotograficzny, na który składają się fotografie Modela/Modelki* a Model/Modelka* zobowiązuje się pozować (w dniu............................... w miejscu wskazanym przez Fotografa) do fotografii o charakterze portret/moda/akt/glamour* oraz uczestniczyć własnym staraniem w wykonaniu utworu, który uzyskany będzie w trakcie sesji fotograficznej oraz późniejszej techniczno-graficznej obróbki zdjęć przez Fotografa lub osoby przez niego wskazane.

§ 2
Wszelkie prawa Autorskie w tym Autorskie prawa majątkowe do utworu fotograficznego opisanego w § 1 nabywa Fotograf.

§ 3
Termin wykonania utworu fotograficznego opisanego w § 1 ustala się na ...................................................... r.

§ 4
Wynagrodzenie z tytułu wykonania niniejszej umowy dla Modela/Modelki* stanowi:
1. Wynagrodzenie pieniężne w kwocie ...................... zł (słownie .........................................................zł)*,
2. Wynagrodzenie pieniężne w wysokości .............% (słownie.............................................................%) od dochodu netto osiągniętego ze sprzedaży (przeniesienia autorskich praw majątkowych) lub zawarcia umowy o korzystanie z utworu opisanego w § 1 lub jego części, przez Fotografa*,
3. Nagranie płyty CD lub DVD z utworem fotograficznym opisanym w § 1 lub jego częścią wybraną przez Fotografa i przekazanie jej Modelowi/Modelce*,
4. Wykonanie dla Modela/Modelki* 10 sztuk odbitek części utworu fotograficznego opisanego w § 1.

§ 5
Model/Modelka* może wykorzystywać zapis na CD lub DVD, o którym mowa w pkt 3 § 4 tylko i wyłącznie w celach budowy własnego portfolio oraz innych celach nie komercyjnych - pod warunkiem zamieszczania informacji o Autorze utworu fotograficznego (Fotografie). Model/Modelka* w żadnym wypadku nie może sprzedawać lub w inny sposób czerpać korzyści finansowych z uzyskanego w ramach niniejszej umowy utworu bądź jego części pod rygorem wyciągnięcia przez Fotografa konsekwencji prawnych.

§ 6
Fotograf ma prawo:
1.Wykorzystywać utwór opisany w § 1 lub jego część na wszystkich znanych w chwili podpisywania umowy polach eksploatacji,
2. Publikacji utworu opisanego w § 1 lub jego części; w szczególności w Prasie, Galeriach (w tym internetowych), portfolio itd.,
3. Sprzedać lub w inny sposób czerpać korzyści majątkowe z utworu opisanego w § 1 lub jego części.

§ 7
Model/Modelka* wyraża nieodwołalną i wieczystą zgodę na nieograniczone wykorzystanie fotografii, na których znajduje się Modela/Modelki* wizerunek, a które stanowią utwór opisany w § 1 lub jego części, przez Fotografa lub podmioty przez niego wskazane we wszystkich mediach i na wszelkie znane w chwili podpisywania umowy pola eksploatacji, na terytorium całego świata, bez żadnych ograniczeń co do natury ich wykorzystania (fotografie mogą być łączone z innymi fotografiami i elementami oraz mogą być przerabiane i modyfikowane), w tym także do celów promocjno-reklamowych.

§ 8
Model/Modelka* oświadcza, że jest osobą pełnoletnią oraz, że posiada wszelkie prawa do złożenia deklaracji opisanej w § 7 niniejszej umowy.

§ 9
Strony zgodnie stwierdzają, że świadczenia określone w niniejszej umowie wyczerpują całkowicie zobowiązania Fotografa na rzecz Modela/Modelki* z tytułu pełnionych przez Modela/Modelkę* czynności objętych niniejszą umową.

§ 10
W sprawach nie unormowanych niniejszą umową, a dotyczących jej przedmiotu, mają zastosowanie przepisy Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny i Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

§ 11
Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej i zgodnej woli stron.

§ 12
Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

.......................................... _________________________________ ........................................
F o t o g r a f ______________________________________________ M o d e l / M o d e l k a*




By ułatwić zrozumienie poszczególnych postanowień umowy "kilka" słów komentarza.

Pola oznaczone * służyć mają elastycznemu wykorzystaniu umowy bez konieczności jej edycji w komputerze. Przykładowo fotograf umawia się z modelką w plenerze, przez Internet i dopiero na miejscu ustalają zakres przysługujących im praw i ciążących na nich obowiązków, dzięki * zachowana jest elastyczność pozwalająca dostosować umowę do ich potrzeb za pomocą skreśleń.

Określenie stron zawierających umowę, miejsca i daty jej zawarcia jest rzeczą, od której zaczyna się w zasadzie każdą umowę, musi ono być pełne tzn. pozwalające na pewną identyfikację strony umowy, miejsca i daty jej zawarcia.

§ 1 - Określa przedmiot umowy i należy w nim dokonać takich zmian (jeśli są konieczne) by nie istniały wątpliwości, co jest przedmiotem umowy.

Utwór - każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

§ 2 - Stanowi, iż Autorskie prawa majątkowe do utworu fotograficznego opisanego w § 1 nabywa Fotograf - zapis ten w zasadzie z punktu widzenia prawa nie jest potrzebny gdyż Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyznaje autorskie prawa majątkowe twórcy.

Art. 8. 1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.
2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
3. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Art. 17. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

§ 3 i § 4 - Tak termin wykonania umowy (którym nie jest na ogół dla fotografa dzień sesji zdjęciowej) jak i wynagrodzenie z tytułu wykonania umowy dla Modela/Modelki należy ustalić indywidualnie. Z moich informacji i doświadczeń wynika, że jeżeli fotograf wykonuje zdjęcia modelce pod konkretne zlecenie (Np. reklama kurtek mająca się ukazać w CKM), wynagrodzenie określa kwotowo, czyli np. z § 4 wykreśla punkt 2 (modelka otrzyma wtedy kwotę pieniężną, płytę z częścią utworu i odbitki).

Często zachodzi sytuacja zwana potocznie "pozowanie za zdjęcia" - w takim przypadku należy wykreślić punkt 1 i 2 § 4; jednakże pozostałe zapisy umowy mówiące min., iż fotograf ma prawo wykorzystywać utwór opisany w § 1 lub jego część na wszystkich znanych w chwili podpisywania umowy polach eksploatacji, są wtedy dla modelki skrajnie niekorzystne (udziela nam w umowie "Model Release"), gdyż nawet, jeśli fotograf sprzeda zdjęcie Np. coca-coli, która umieści je na butelkach, modelka nie otrzyma z tego tytułu wynagrodzenia.
Moim zdaniem w przypadku "pozowania za zdjęcia", jeśli fotograf chce mieć prawo komercyjnego wykorzystywania utworu opisanego w § 1 lub jego część na wszystkich znanych w chwili podpisywania umowy polach eksploatacji powinien skorzystać z punktu 2 § 4 i zapewnić modelce określony % od dochodu netto w przypadku sprzedaży przez Fotografa utworu fotograficznego opisanego w § 1 lub jego części - w ten sposób modelka "zarobi" tylko w przypadku, gdy "zarobi" fotograf. Najczęściej przekazuje się Modelce/Modelowi od 10% do 20% od dochodu netto.

Uwaga - Pamiętać należy o odpowiednim opodatkowaniu dochodu osiągniętego przez modelkę (jeśli dzięki fotografowi go osiągnie) - fotograf prowadzący działalność gospodarczą zobowiązany jest potrącić z wynagrodzenia modelki i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy - jest również zobowiązany w stosownym terminie dostarczyć modelce odpowiedniego "PIT'a".

§ 5 - Określa sposób wykorzystania przez Modelkę/Modela otrzymanego zapisu utworu bądź jego części na CD lub DVD - chroni fotografa przed naruszeniem jego praw, które chroni również w tym samym zakresie Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

§ 6 - Jest dla fotografa sednem umowy. By fotograf miał prawo swobodnego wykorzystania utwór opisanego w § 1 lub jego część wystarczy zapis punktu 1 § 6, gdyż przenosi on do umowy prawa przyznane twórcy przez ustawę prawo autorskie. Punkt 2 i 3 § 6 nie jest w zasadzie potrzebny, gdyż oba zawierają się w punkcie pierwszym - zostały jednak w umowie umieszczone by modelce/modelowi zwrócić uwagę, że fotograf może fotografie pochodzące z sesji sprzedać i publikować.

Pole eksploatacji - wyodrębniona pod względem technicznym lub ekonomicznym forma wykorzystywania dzieła

Kontrowersyjnym może być zapis stanowiący, iż fotograf ma prawo "wykorzystać utwór opisany w § 1 lub jego część na wszystkich znanych w chwili podpisywania umowy polach eksploatacji" - jednak jest on zgodny z ustawą i moim zdaniem nie zachodzi konieczność wymieniania pól eksploatacji, gdyż nawet w ustawie są one wymienione jedynie przykładowo a przywołany powyżej Art. 17 i tak stanowi, iż twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji.

Pamiętać jednak należy, że fotograf może przenieść na inny podmiot prawo do korzystania z utworu tylko na polach eksploatacji znanych w momencie jej zawarcia, gdyż ustawa jasno stanowi w Art. 41 ust 4, iż "Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia."

§ 7 i § 8 - to implementowana do umowy zgoda modelki na wykorzystanie jej wizerunku, tak zwana klauzula "Model Release", często funkcjonuje ona jako osobny od umowy dokument - konieczność jej posiadania wprowadza Art. 81 ust 1 ustawy stanowiący, iż:

"Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie."

Bez przedmiotowej zgody fotograf nie może w zasadzie efektywnie eksploatować utworu będącego przedmiotem umowy. Zgoda umieszczona w umowie jest "pełna" jednak modelka dbając o wizerunek może życzyć sobie jej ograniczenia Np. prosząc o wprowadzenie zapisu, w jakim kontekście (naturze wykorzystania) nie wolno jej wizerunku wykorzystywać - może sobie życzyć by fotografie z jej wizerunkiem nie były publikowane/używane w kontekście reklamy środków antykoncepcyjnych czy grzybobójczych etc.

§ 9 i § 12 - postanowienia końcowe - nie wymagają wyjaśnień.


Na marginesie należy wspomnieć, iż autorskie prawa majątkowe, na których skupia się niniejsza umowa to tylko cześć praw przysługujących twórcy. Twórcy przysługują również autorskie prawa osobiste, zgodnie z przepisem art. 16 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. "autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem". Ustawodawca wskazał w sposób przykładowy na formy tej więzi, czyli min na prawo do:
1) autorstwa utworu,
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelności wykorzystania,
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Życzę miłego, owocnego i bezpiecznego z prawnego punktu widzenia fotografowania.


Niniejszy artykuł ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny.


Załącznik: Umowa z modelką http://www.obiektywni.pl/czytelnia/obrazki/umowazmodelka_obiektywni.doc


__________________
1) Marek Grygiel, Parę gorzkich uwag na marginesie wystawy "Fotografia '98", http://fototapeta.art.pl/fti-fot98.html