Negatywy czarno-białe

2007-04-12, ostatnia aktualizacja 2007-04-12 06:40
Liczba czytelników: 33299         Komentarzy : 55

Autor : k_falcman (4864)

Artykuł ten dedykuję fotografikom, którzy chcą spróbować fotografii innej niż cyfrowa. Zdaję sobie sprawę, że dla ludzi nie mających nigdy styczności z analogową fotografią czarno-białą, wybór negatywu może stanowić problem.

Kryteria wyboru negatywu

Negatywy wybieramy przede wszystkim ze względu na zastosowanie dla określonego typu fotografii. Jeżeli na przykład, planujemy zdjęcia przeznaczone do bardzo dużych powiększeń z duża ilością szczegółów, powinniśmy wybrać negatyw o bardzo małym ziarnie i wyjątkowo dużej ostrości.

Do zdjęć wymagających długiego czasu naświetlania (np. efekt płynącej wody czy też przesuwających się chmur) głównym kryterium będzie jak najniższe ISO. Z kolei dla zdjęć reportażowych w trudnych warunkach oświetleniowych, takim kryterium będzie jak najwyższe ISO.

Możemy także w swoim wyborze sugerować się wygodą. Są negatywy które można naświetlać na różne wartości ISO wywołując je forsownie, i są także negatywy które można wywoływać w procesie C-41. Można także sugerować się wielkością ziarna. W tym przypadku należy przyjąć, że im wyższe ISO tym większe ziarno.

Takich kryteriów może być wiele i dlatego dobrze jest posiadać wiedzę na temat dostępnych na rynku negatywów. Pozwala to na optymalny dobór negatywu i dzięki temu uzyskaniu najlepszych efektów.

Dlaczego warto używać negatywów jednego producenta?

Przede wszystkim dlatego, że jest to bardziej ekonomiczne. Wiadomo jest, że każdy producent gwarantuje najlepszą jakość przy zastosowaniu zalecanego wywoływacza. Logicznym zatem jest, że mając negatywy jednego producenta, możemy je bez narażania się na stratę jakości, wywoływać w tym samym wywoływaczu. Oczywiście problem ten nie dotyczy negatywów wywoływanych w procesie C-41, które i tak wywołujemy w labie :) Praca na negatywach jednego producenta daje także komfort powtarzalności satysfakcjonującej nas jakości.

Dostępne na rynku negatywy czarno-białe do wywoływania metodą tradycyjną

FOMA
FOMAPAN 100 (100 ISO) może być naświetlany w zakresie od 50 do 400 ISO
FOMAPAN 200 (200 ISO) może być naświetlany w zakresie od 100 do 800 ISO
FOMAPAN 400 (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 200 do 1600 ISO

FUJI
NEOPAN 100 (100 ISO)
NEOPAN 400 (400 ISO)
NEOPAN 1600 (1600 ISO)
Nigdy nie pracowałem na tych negatywach i dlatego nic nie wiem o forsowaniu ich na inne wartości ISO.

KODAK
T-MAX 100 (100 ISO) może być naświetlany w zakresie od 100 do 800 ISO
T-MAX 400 (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 400 do 1600 ISO
T-RIX 400 (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 400 do 3200 ISO
T-MAX 3200 (3200 ISO) według producenta można go forsować do 25 000 ISO

ILFORD
PAN 100 (100 ISO) może być naświetlany w zakresie od 50 do 200 ISO
PAN 400 (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 400 do 800 ISO
PAN F+ (50 ISO) może być naświetlany w zakresie od 25 do 50 ISO
FP4+ (125 ISO) może być naświetlany w zakresie od od 50 do 200 ISO
HP5+ (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 400 do 3200 ISO
DELTA 100 (100 ISO) może być naświetlany w zakresie od 50 do 200 ISO
DELTA 400 (400 ISO) może być naświetlany w zakresie od 200 do 800 ISO
DELTA 3200 (3200 ISO) może być naświetlany w zakresie od 1600 do 6400 ISO

Każdy z tych negatywów ma swoją własną charakterystykę która trzeba niestety metodą prób i błędów wypróbować na własnej skórze. Tylko wtedy będziecie mogli znaleźć taki który Wam najlepiej będzie pasował. Ja wybrałem ILFORDA-a ale absolutnie nie twierdzę że to jest jedyny właściwy wybór.

Dlaczego wybrałem Ilforda?

Wybrałem cztery negatywy z oferty tego producenta:
- PAN F+
- FP4+
- HP5+
- DELTA 3200
Dają mi one pełne spektrum zakresu od 25 do 6400 ISO. Uważam że negatywy tego producenta jak żadne inne, oddają szeroki zakres tonalny szarości, który jest dla mnie najważniejszym kryterium. Bardzo także odpowiada mi ziarno tych negatywów oraz tolerancja na błędy naświetlenia.

Co to jest forsowanie negatywów?

Przez forsowanie negatywów, rozumiemy naświetlenie ich do wartości innej niż nominalna, podana na opakowaniu. W terminologii anglojęzycznej, proces taki nazwany jest PUSH&PULL. PUSH - naświetlenie filmu powyżej nominalnej światłoczułości, PULL - poniżej. Taki negatyw trzeba później poddać forsownej obróbce, czyli skrócić lub wydłużyć czas wywoływania w zależności od wartości ISO dla jakiej został naświetlony. Nie każdy negatyw i nie każdy wywoływacz się do tego nadaje. Każdy z producentów w specyfikacji negatywu podaje dla jakich wartości ISO można dany negatyw naświetlić i jaki wywoływacz może być użyty do forsownej obróbki tegoż negatywu.

Negatywy czarno-białe przeznaczone do obróbki w procesie C-41

Ostatnimi czasy, część producentów wprowadziło na rynek negatywy czarno-białe przeznaczone do obróbki w procesie C-41, czyli w labach razem z negatywami kolorowymi. Jest to duże udogodnienie dla ludzi którzy nie chcą sami wywoływać swoich negatywów, a mają problem ze znalezieniem punktów oferujących wywoływanie tradycyjne.

Dostępne na rynku są:
KODAK PROFOTO 400 BW
KODAK PORTRA BW 400CN
ILFORD XP2
Negatywy te jednak nie dają tak dobrych efektów jak te, wywoływane w tradycyjny sposób.

Ziarno, duże czy małe?

Dla wielu fotografików ziarno jest środkiem wyrazu. Wiele osób nie mających doświadczenia w fotografii analogowej, chciało by świadomie wpływać na wielkość ziarna, ale nie wie jak. Na wielkość ziarna mają największy wpływ dwie rzeczy:
- wybór odpowiedniego negatywu (im większe ISO tym większe ziarno)
- wybór odpowiedniego wywoływacza (są wywoływacze drobnoziarniste i gruboziarniste)

Wpływ na wielkość ziarna ma także proces forsowania negatywu. Jeżeli na przykład negatyw Ilforda HP5+ o nominalnej czułości 400 ISO, naświetlimy na ISO 3200, to uzyskamy większe ziarno niż korzystając z negatywu DELTA 3200 o nominalnej czułości ISO 3200.

Bardzo duży wpływ na wielkość i kształt ziarna ma wywoływacz. Wiele osób, aby uzyskać jak największe ziarno, eksperymentuje z przeterminowanymi wywołaczami lub zwiększaniem temperatury podczas wywoływania. I odwrotnie, tam gdzie niezbędne jest małe ziarno stosuje się negatywy niskoczułe o drobnym ziarnie i wywołuje się je w drobnoziarnistych wywoływaczach.

Wywoływanie negatywów czarno-białych metodą tradycyjną

Wywoływanie negatywów nie jest trudne. Wystarczy do tego koreks i jakiekolwiek ciemne pomieszczenie. Oprócz koreksu potrzebna będzie nam chemia, czyli wywoływacz, przerywacz i utrwalacz a także nawilżacz no i oczywiście woda destylowana. Potrzebne nam będą także menzurki do odmierzania roztworów i termometr do mierzenia temperatury kąpieli.

Zaczynamy od przygotowania wszystkich kąpieli. Zazwyczaj na spodzie koreksu podane są ilości roztworów potrzebne do wywołania określonej liczby negatywów w jednym koreksie. W przypadku koreksu krokus do wywołania jednego filmu średnio-foramtowego potrzebujemy ok 700 ml roztworu.

Jak przygotować wywoływacz? Jako przykładem posłużę się tutaj łatwym w przygotowaniu a zarazem dającym bardzo dobre efekty wywoływaczem Ilforda - Ilfosol S. Wadą tego wywoływacza jest to że jest nietrwały, i nie można go przechowywać po rozcięczeniu dłużej niż 24 godziny. Ilfosol S rozcieńcza się w stosunku 1:9 czyli żeby uzyskać 700 ml roztworu musimy dodać do 70ml Ilfosolu S, 630 ml wody destylowanej. Tak przygotowany roztwór wywoływacza musi mieć temperaturę 20° zanim wlejemy go do koreksu.

Teraz przygotowujemy utrwalacz. Sposób przygotowania utrwalacza zawsze podany jest na opakowaniu. Jako przykładem posłużę się tutaj bardzo szybkim w przygotowaniu utrwalaczem Ilforda - Rapid Fixer. Rozcieńczamy go w stosunku 1:4. Aby zatem uzyskać 700 ml roztworu potrzebnego do utrwalenia jednego filmu średnio-formatowego, musimy do 140 ml koncentratu wlać 560 ml wody. Roztwór przerywacza przygotowujemy według informacji na opakowaniu. W przypadku braku konfekcjonowanego przerywacza, możemy użyć 5% roztworu octu.

Włożenie filmu do koreksu to najtrudniejsza operacja, ponieważ musimy to robić w całkowitej ciemności. Dobrze jest potrenować najpierw tą czynność na jakimś starym negatywie przy zapalonym świetle. Łatwiej będzie potem założyć film w całkowitych ciemnościach. Po włożeniu negatywu do koreksu i zakręceniu pokrywy, film jest bezpieczny i dalsze czynności wykonujemy już przy zapalonym świetle. Dobrze jest przed wlaniem do koreksu wywoływacza, zalać na około 2 minuty znajdujący się w nim negatyw, wodą destylowaną o temperaturze 20 stopni. Pozwoli to na bardziej równomierną pracę wywoływacza, szczególnie w przypadku krótkich czasów wywoływania.

Dla każdego wywoływacza producent podaje czasy wywoływania dla poszczególnych negatywów. W przypadku konieczności forsownego wywoływania należy pamiętać dla jakiej czułości naświetlaliśmy negatyw, bo według tego musimy dobrać czas wywoływania. Dla przykładu czas wywoływania negatywu HP5+ w Ilfosol-u będzie się zwiększał w zależności od wielkości ISO dla jakiego naświetlimy ten negatyw:

ISO-400 - 7 minut
ISO 800 - 8,5 minuty
ISO 1600 - 14 minut

Czas wywoływania odmierzamy dopiero od momentu całkowitego wlania wywoływacza do koreksu. Ważne jest aby co minutę przez ok 15 sekund lekko pokręcić szpulą w koreksie, oczywiście bez otwierania koreksu :) Po upłynięciu wyznaczonego czasu dla danego negatywu, zlewamy wywoływacz i wlewamy przerywacz który po minucie zastępujemy utrwalaczem. Utrwalamy ok 5 minut a następnie płuczemy pod bieżącą wodą około 15-20 minut. Przed wyjęciem negatywu do suszenia płuczemy go około 2 minut w roztworze wody destylowanej i nawilżacza. Jest to bardzo ważna kąpiel, bo zapobiega powstawaniu zacieków na negatywie. Po obciążeniu, błonę wieszamy i pozostawiamy aż do całkowitego wysuszenia i utwardzenia emulsji czyli około 24 godziny.

Mam nadzieję że koleżanki i koledzy fotografujący analogowo, pod tym artykułem podzielą się swoją wiedzą na temat negatywów których używają.

ZAŁĄCZNIK: Tabela wywoływania negatywów

http://www.obiektywni.pl/czytelnia/obrazki/wywolywanie_negatywow_tabele.pdf